Powstańczy Arsenał
Przypadająca w roku bieżącym 160. rocznica wybuchu Powstania Styczniowego jest okazją do przypomnienia roli Zagłębia Staropolskiego we wspieraniu polskiego ruchu niepodległościowego. W okresie powstań narodowych staropolskie zakłady hutnicze były zaangażowane w produkcję broni i wyposażenia na potrzeby walczących oddziałów powstańczych. W okresie Powstania Styczniowego w miejscowych fabrykach i zakładach produkowano m.in. piki i kosy bojowe, odlewano armaty żelazne i naprawiano broń palną. Wsparcia walczącym partiom powstańczym udzielali miejscowi fabrykanci i właściciele zakładów przemysłowych. Ich pracownicy i zarządcy ochotniczo przystępowali do walczących oddziałów. W ich składzie byli m.in. kuźnicy, hutnicy, członkowie korpusu górniczego oraz prości robotnicy fabryczni. Te zapomniane tradycje Zagłębia Staropolskiego zostaną przypominane w ramach cyklu wydarzeń kulturalno-edukacyjnych, które zorganizowane zostaną w ramach projektu pn. „Powstańczy Arsenał”.
Projekt pn. „ Powstańczy Arsenał” dofinansowano ze środków Biura „Niepodległa” w ramach Programu Dotacyjnego „Powstanie Styczniowe 1863-1864”
W ramach projektu, w okresie kwiecień-wrzesień 2023 roku zorganizowane zostaną następujące wydarzenia:
Wydarzenie 1. Kuźnia Narodowa
Termin: 30 kwietnia - 1 maja 2023 r.
Miejsce: Zabytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu
Opis wydarzenia: W ramach działania w nocy z 30.04.2023 na 01.05.2023 na terenie zabytkowego zespołu przemysłowego w Maleńcu (gm. Ruda Maleniecka) przeprowadzona zostanie symulacja pracy konspiracyjnej fabryki broni z okresu Powstania Styczniowego. W symulacji pracy konspiracyjnej fabryki broni wykorzystana zostanie zabytkowa infrastruktura i wyposażenie zespołu zakładu przemysłowego w Maleńcu (XIX w.), wpisanego do rejestru zabytków nieruchomych woj. świętokrzyskiego pod nr A.495/1-2. Obiekt ten jest najlepiej zachowanym staropolskim zakładem przemysłowym z napędem wodnym i działającym ciągiem technologicznym do produkcji narzędzi żelaznych. W okresie Powstania Styczniowego w obiekcie tym działała konspiracyjna fabryka broni, w której produkowano kosy i piki bojowe oraz naprawiano broń palną. Na potrzeby symulacji odtworzony zostanie warsztat kowalski i stanowisko rusznikarskie z okresu Powstania Styczniowego z wykorzystaniem wielkoformatowych reprintów z okresu powstania w postaci grafik oraz instrukcji obsługi powstańczej broni. W trakcie symulacji odbędą się warsztaty kowalsko-rusznikarskie. W trakcie warsztatów rekonstruktorzy wraz z publicznością rekonstruować będą amunicję ołowianą (min. 20 szt.), kosy i piki bojowe (min. 10 szt.), replikę wyrzutni rac kongrewskich (1 szt.) oraz zmontują armatę czarnoprochową (1 szt.). Na zakończenie symulacji, na terenie przyfabrycznym sporządzony i zapalony zostanie słup smolny, jako symbol gotowości do powstania. Wraz z publicznością odśpiewany zostanie hymn narodowy. Oddana zostanie salwa armatnia oraz wystrzelone zostaną race za pomocą zrekonstruowanej wyrzutni. Zorganizowane zostanie ognisko partyzanckie, podczas którego odczytywane będą fragmenty wspomnień powstańczych z regionu. Podczas ogniska zorganizowany zostanie konkurs wiedzy o powstaniu, podczas którego dla jego uczestników rozdane zostaną pamiątkowe medale z herbem powstania, wykonane z użyciem matrycy Wnioskodawcy. Nocą w zabytkowej hali produkcyjnej w Maleńcu zorganizowana zostanie nocna projekcja filmu „Wierna Rzeka” (1983 r.).
Wydarzenie 2. Obóz powstańczy: rekonstrukcja obozu na Ormanisze.
Termin: 8 lipca 2023 r.
Miejsce: Park Miejski w Końskich.
Opis wydarzenia: W ramach zadania, w Końskich (gm. Końskie), na terenach zielonych wykorzystywanych do organizacji wydarzeń plenerowych, zaaranżowana zostanie diorama obozu powstańczego, który wiosną 1863 roku zorganizowano na uroczysku Ormanicha w okolicach Rudy Malenieckiej. Obozujący w nim oddział, liczący ok. 400 osób aprowizowany był przez Franciszka i Józefa Bocheńskich. W jego skład wchodzili ochotnicy pobliskich zakładów przemysłowych i mieszkańcy okolicznych wsi. Z udziałem umundurowanych i wyposażonych w broń historyczną rekonstruktorów zorganizowana zostanie diorama prezentująca obóz powstańczy. Przy stanowiskach rekonstruktorzy prowadzić będą ćwiczenia z musztry i używania kosy bojowej; obsługi karabinów czarnoprochowych, armaty i wyrzutni rac; higieny i chirurgii obozowej (amputacje kończyn, opatrywanie ran); życia obozowego (odwszawianie odzieży żelazkami na duszę/węgiel, przyrządzanie skromnych potraw itp.). Przeprowadzone zostaną warsztaty powstańczej kryptografii i drukarstwa. warsztatów wykonane zostaną metodą drzeworytu/litografii historyzujące odbitki odezwy naczelnika cywilnego powiatu opoczyńskiego oraz powstańcze meldunki z użyciem systemów kryptograficznych stosowanych przez powstańców. Z wykorzystaniem wytworzonych materiałów rozegrana zostanie gra terenowa pn. „Powstańczy Kurier”, którem celem będzie przejście przez posterunki rosyjskie oraz dostarczenie zaszyfrowanego meldunku do posterunku powstańczego. Uczestnicy gry otrzymają pamiątkowe medale, wybite z wykorzystaniem matrycy Wnioskodawcy. Na koniec wydarzenia zorganizowana zostanie komentowana rekonstrukcja ataku wojsk rosyjskich na powstańcze obozowisko z udziałem rekonstruktorów, według scenariusza opracowanego przez Wnioskodawcę. Zorganizowany zostanie piknik powstańczy, podczas którego publiczność będzie miała możliwość wykonania pamiątkowych fotografii z wykorzystaniem replik strojów historycznych i uzbrojenia oraz skosztowania skromnych potraw, według receptur historycznych.
Wydarzenie 3. Powstańczy Arsenał: konferencja naukowa / wernisaż wystawy
Termin: 8 września 2023 r.
Miejsce: Końskie
Opis wydarzenia: W ramach wydarzenia opracowana zostanie wystaw pn. „Powstańczy Arsenał: Zagłębie Staropolskie 1863-1864” i oraz katalog wystawy. W dniu 08.09.2023 w Końskich (gm. Końskie) zorganizowany zostanie wernisaż wystawy, której towarzyszyć będzie konferencja popularno-naukowa, do udziału, w której zaproszeni zostaną historycy-regionaliści oraz naukowcy zajmujący się tematyką Powstania Styczniowego w regionie świętokrzyskim. Program konferencji obejmie wykłady, których tematyka dotyczyć będzie roli Zagłębia Staropolskiego oraz wykorzystania jego zasobów na potrzeby czynu niepodległościowego w okresie Powstania Styczniowego. Teksty referatów zostaną włączone do zasobu tek edukacyjnych „Nasze Powstanie”, które przekazane zostaną lokalnym placówką oświatowym z terenu pow. koneckiego.
